7 شهریور 1401
برآمده از بلخ، آرمیده در قرامان
مؤمنه خاتون، همسر بهاءالدین و مادر مولاناست که در قرامان ترکیه آرمیده است. بنا بر قراین تاریخی، مؤمنه خاتون باید بین سال‌های 619 تا 626 قمری که مصادف است با 1229 تا 1229 قمری دیده از جهان فرو بسته باشد.
مؤمنه خاتون و زنان دیگر
بنا بر شرع اسلام تعدد زوجات تا چهار زن به طور همزمان مجاز است. از تعداد زنان بهاءالدین ولد اطلاعاتِ متقنی در دست نیست او از زن‌های متعددی نام می‌برد.
اگرچه بهاءالدین به مؤمنه خاتون کمتر اشارات مستقیمی دارد اما روایاتی وجود دارد دال بر جایگاه والاتر مؤمنه خاتون (مادر مولانا) در میان زنان بهاءالدین. از آن جمله این‌که بهاءالدین ولد حداقل سه همسر داشته است که مؤمنه خاتون یکی از آن‌هاست. یا روایت دیگری که می‌گوید بهاءالدین ولد همزمان دو همسر داشته است. بهاءالدین در یادداشت‌هایش کمتر نامی از مؤمنه خاتون می‌آورد.
نام مؤمنه خاتون بر مسجدی در کرمن
در جریان مهاجرت خانواده مولانا در سال‌های بعد از ۶۱۷ هجری به آناتولی مرکزی که خود جلال‌الدین (مولونا) هم همراه‌شان بود، آن‌ها در سال ۶۲۶ یا ۶۲۷ هجری، بعد از چهار سال زندگی در لارنده (کرمن کنونی) به قونیه رفتند. مسجد کوچکی که زمانی به افتخار مومنه خاتون ساخته شد، هنوز مورد بازدید و استقبال مردم کرمکن کنونی قرار می‌گیرد.
بی‌بی علوی همان مؤمنه خاتون؟
بهاءالدین ولد در کتاب «معارف» از زنی «بی‌بی علوی»نام سخن به میان می‌آورد که عبدالحسین زرین‌کوب او را همان مؤمنه خاتون می‌داند و معتقد است که نام دیگر او بوده است. فریتس مایر اما در این زمینه با زرین‌کوب اختلاف نظر دارد. او بر این باور است که منظور بهاءالدین ولد از بی‌بی علوی زن دیگریست که او اختیار کرده بود.
برگرفته از:
مولانا، دیروز تا امروز، شرق تا غرب. دین لوییس، فرانکلین. ترجمه حسن لاهوتی. نشر نامک
پله‌پله تا ملاقات خدا. زرین‌کوب، عبدالحسین. انتشارات علمی
