خلأهای روایتی در مثنوی

این سخنرانی در نهمین رستخیز ناگهان به اهتمام مؤسسه سروش مولانا در روز دوشنبه ۲۸ شهریورماه ۱۳۹۰ در تالار ایوان شمس برگزار شد.

استاد علی اصغر ارجی در این سخنرانی به ویژگی‌های روایت در مثنوی و سپس نقد روایتگری مولانا می‌پردازد. به زعم او روایت، قصه و شعر برای مولانا در حکم پوسته است. اما واقعیت این است که مولانا روایت را به موازات اندیشه بلند خویش حرکت می‌دهد و قصه‌گویی مولانا، به همان اندازه اهمیت دارد. مثنوی روایتی بسیار نادر و ناب دارد که نظیرش را فقط در کتاب‌های مقدس می‌شود دید. بنابراین قصه‌گویی فقط در حکم پوسته نیست.
او انتقادهای خود به روایتگری مولانا را در یان سخنرانی چنین شرح می‌دهد:
“در مثنوی بسیار دیده می شود که قصه‌ها بریده می‌شوند و گسست ایجاد می‌شود. این گسست‌ها در نگاه اول سبب قضاوت منفی می‌شود. اما هنگامی که در ساختار کلی و گفتمان‌های فراتر آن را نگاه کنیم، در می‌یابیم که در تقارن و ارتباط با بقیه بخش‌های مثنوی است. اما نکته جالب در قصه‌گویی مولانا این است که اهل مزه و بو و رنگ نیست. لذا توصیف جزئی‌نگرانه در مثنوی وجود ندارد و مولانا در زمینه توصیف‌گری مانند حافظ و سعدی نیست.”
به نظر ارجی علت این امر آن است که: “اگر مولانا از مزه و بو رنگ بگوید غباری بر روی اندیشه وحدت‌نگر خود انداخته است. اما نکته جالب این است که هنگامی که مولانا در قصه‌های خود تجربه عارفانه را بیان می‌کند و از کرامت حرف می‌زند تصاویر زیبایی می‌آفریند.”